گونده شوقلا بير مؤوضوع سئچيب، اونون حاقدا مطلب يازيرسينيز وئبلاقينيز اوچون. بونون شوبهه‌سيز بير نه‌دنی وار، هدفينيز وئبلاق يازماقدا باشارماقديرسا. آمما من نييه يازيرام بو وئبلاقدا؟ بير بئله زحمته دير می؟! دوغروسو من نه سياست آداميييام، نه آشيری توركچويه‌م، نه آسيل ايشيم يازارليقدير. من يالنيز “يازماق” اوچون يازيرام. “يازماق” هدف اولسا، باشقالارينين سيزين وئبلاقينيزی اوخوماماقلاری، سيزی يازماقدان جايديرانماز! بو بير اصلدير. بير آتاسؤزو وار كی “سؤلرينيزی دينله‌ين هئچ بير ساقينجاسی اولمايان قولاق يوخسا، وئبلاقا دوشونه‌بيلرسن، عئينن شيشه‌ده ساو كيمی، سويا آتاراق، اومارسان اوزاق قييی‌لاردا بير ديلداشين سنين سسينی ائشيده‌ر… ”
بير زامانلار خاطيره‌لريمی تورك ديلينده كاغيذ اوستونه گتيرمك ايسته‌ييرديم، دوشونجه‌لريمی، هر نه قونودا. فقط توركجه يازماغی ياخشيجا بيلميرديم! گؤردويونوز كيمی هله ده بيلمه‌ييرم. يعنی فارسجا كی “ايكينجی ديل” دئيه آدلانيردی و آدلانير تورك‌ديلليلر اوچون، بئينيمده بيرينجی ديله دؤنموشدو. من فارسجا دوشونوردوم! بو بيزيم چوخوموزا بيلمه‌يه‌رك اولاغان بير شئی اولموشدو، دئييل می؟! آسليندا سئچدی‌ييم قونو حاقدا بير-ايكی جومله توركجه‌سينه يازيرديم، سونرا سانكی قلم يازانمايير، دونوردو! مجبور اولوردوم، بئينيمده فارسجا دوشونوب، جومله‌لری فارسجادان توركجه‌يه چئويرم. چوخ آجيدير. بونو بوندان اؤترو دئديم كی بو بير چوخوموزون سرگوذشتيدير.
سونرالار وئبلاقلارلا تانيش اولدوم. وئبلاق ايلگيمی برك چكدی! چوخ زامان سورمه‌دی بو اينانجا يئتيشديم، وئبلاق دوشونجه كانونو اولابيلر. يازارلاريميز وئبلاق يازارسالار، نتده ديلميزين گليشمه‌سينه نه‌دن اولاجاق. نئجه كی فارس يازارلار، ان آزی مودئرن دوشونه‌نلر، اينترنتی و وئبلاقلاری سانسوردان قاچمايا، دشونجه‌لرينی كيمسه‌دن قورخمادان يازمايا و سوندا منجه بيلرك يا بيلمه‌يه‌رك وئبلاقی يئنی بير ديل اولوشدورمايا بير مجرا بولدولار! توركجه‌ميز و اونو گليشديرمه اوغروندا وئبلاقلارين اوينايابيله‌جك رولو آيری بير فرصت ايسته‌ر، بونو ان كيچيك جزئياتلا آراشديرابيلريك!
بونو دئمك ايسته‌ييرم كی، وئبلاقلار هم ديل اؤيرنمه‌يه، هم ديلی گليشديرمه‌يه اويغون بير چئوره يارادير.
Tuesday, January 23, 2007
من، تورکجه و وئبلاقلار
Saturday, January 20, 2007
اورهان پاموکون رومانلاری و رومانچیلیغی
ايلك دفعه اورهان پاموك’ون آدينی سؤزوموز‘ده گؤردوم. ايندی ياديما گلمه‌يير، ائله بيل بير اؤدول ﴿جايزه﴾ قازانميشدی آوروپاليلاردان. هله نوبل آلماغينا چوخ قاليردی.
اورخان پامبيق’دان بونلاری بيليرديم:
-ائرمنيلردن و كوردلردن و گئنه‌لليكله آزينليقلاردان چوخ ائتگی اولدو اونون اوزرينده اؤز دئدی‌يينه گؤره،
-بير دفعه ايرانا گلدی و يارپاقدا دا بير مصاحبه‌سی چاپ اولدو،
-او مصاحبه‌نين آنجاق ياريسی چاپ اولموشدو،
-اؤزه‌ل ايلگيسی وار پامبيق’ين ائرمنيلره و كوردلره،
-سونرا نوبل قازاندی،
-توركييه‌ده چوخلولاری بو نوبلی پامبيق’ين گوجلو يازار اولدوغونا گؤره وئريلدی‌يينی اينانماييرلار هر حالدا.
من ده هركس كيمی، داها دوغرو دئسه‌م هر تورك كيمی، اورهان پاموك’ون ﴿توركجه‌ده اورخان پامبيق﴾ نوبل آلديغيندان ﴿يا بيله‌سينه وئريلدی‌ييندن!﴾ سئوينديم. هر نه اولماسا او بير توركدور، و توركلره ده آد قازانيبدير دونيادا. نه ايسه، توركچه وئبلاقلارين بيرينده “اورخان پامبيق’ين رومانلاری و رومانچيليغی” آدلی بير كتاب گؤردوم. وئبلاقدا كتابين بيليمسل و هر ادبيات ماراقليسينين خوشلانديغی طرزده يازيلديغی يازيليب.
بو تورك يازار حاقدا آرتيق بيلگيلر الده ائتمك ايسته‌ينلر كتابی پی‌دی‌اف فورمتينده بورايا تيخلاياراق ائنديره‌بيلرلر.
Thursday, January 18, 2007
ان گؤزل تورکچه تورکو
داما ووردوم بير تپيك
دامين ديره‌يی كپيك ﴿؟﴾
قيز بن سنی آليريم لئی
قورخاريم چوبان اؤپوك
هله مريم مريم مريم
گله مريم مريم مريم
اللر خينالی مريم دیء
گؤزلر سورمه‌لی مريم
دامين اوستو پيتيراق ﴿چتر﴾
گلين قيزلار اوتوراق
اوتورماقدان نه چيخار دا
گلين اولاق قورتولاق
هله مريم مريم مريم
گله مريم مريم مريم
اللر خينالی مريم دیء
گؤزلر سورمه‌لی مريم*
بو گونلر آنجاق يوخاريدا متنينی گتيردييم ماهنی‌نی دينله‌رم. چوخ گؤزل بير شئيدير، دئييل می؟ يازيقلار كی اينترنتده ساده‌جه متنی تاپابيلديم و منيمكی ده اسكی كاسئتده‌دير! بورايا قويابيلسه‌يديم چوخ خوش اولاردی…نه‌يلر!
نه‌يسه بو بير بهانه‌يدی، ”توركو”لر حاقدا اينترنتده آختارام. هميشه‌كی كيمی يئنه سئوگيلی “ويكی‌پئديا“دان ده‌يرلی بيلگيلر تاپديق. بونلاری بير نئچه‌سينی سيزله پايلاشماق ايسته‌ديم:
“بير اه‌زگی ﴿آهنگ﴾ ايله سؤيله‌نه‌ن خالق شعرينين هر چشيدينی گؤسترمك اوچون توركييه‌نين سؤزلو گله‌نه‌يينده ان چوخ قوللانيلان آد ”توركو”دور.اؤزه‌ل دوروملاردا يا دا اه‌زگينين، سؤزلرين چئشيدله‌مه‌سينه گؤره نيننی، آغيت، دئييش، هاوا آدلاری دا قوللانيلماقدادير.
تورك خالق ادبياتی نظملی شكلی و نوعودور. اه‌زگيسی یؤنويله ديگر خالق شعری تورلريندن آيريلار. توركولر گئنه‌لليكله آنونيم‌دير ﴿آدسيزدير﴾. ايسيملری بيلينه‌ن ساز شاعيرلرينين سؤيلديكلری ده گئده‌رك خالقا مال اولموش و بونلار دا آنونيمله‌شمه اه‌ييليمينه ﴿تمايل‌ونا﴾ گيرميشدير. توركو سؤيله‌مه‌يه “توركو ياخماق” دا دئيلير. توركو آدی “تورك” سؤزجويونه عربجه “ی” اكی اكله‌نمه‌سی‌يله اورتايا چيخيبدير. “توركه اؤزگو” آنلامينا گلر.
توركو سؤزجويو ايلك كئز ﴿دفعه﴾ XV. يوزايلده دوغو توركلرينجه قوللانيلميشدير. حيكمت ديزداراوغلو، آنادولودا توركونون ايلك اؤرنه‌يينی ”اؤكسوز دده”نين وئردی‌يينی بليرتير. توركولر گئنه‌لليكله هئجا وزنی‌نين 7، 8 و 11لی قاليبلاری‌يلا قطعه‌لر حاليندا سؤيله‌نه‌ر. هر قطعه توركونون آسيل سؤزلری‌نين بولوندوغو بند ايله نقارتدن مئيدانا گلر. نقارت ﴿دوغرو مو يازديم بيلمم؟!﴾ هر بندين سونوندا تكرارلانار. بو قسم باغلاما و يا ”قاووشداق” دئيه ده بيلينه‌ر. توركولری كَسين آيريما سوخماق، گوجدور. بير یؤره‌ده ﴿محلده﴾ ياخيلان توركو ديگر بير یؤره‌يه شكلی و سؤيله‌نيش بيچيمی ده‌ييشه‌رك كئچه‌بيلر. توركولر اه‌زگيلرينه، قونولارينا و ياپيلارينا گؤره آيريلار.
1.اه‌زگی لرينه گؤره توركولر
-اصول‌سوزلار: اوزون هاوالاردير. ديوان، قوشما، هويرات كيمی چئشيدلره آيريلار.
-اصول‌لولار: اويون هاولاردير. بو جوره قونيه‌ده اوتوراق، اورفادا قيريق دئييلر.
2. قونولارينا گؤره توركولر
-نيننی‌لر و اوشاق توركولری، طبيعت اوزرينه توركولر، عشق توركولری، قهرمانليق توركولری، عسگرليك توركولری، تؤره‌ن توركولری، ايش توركولری، اشكييا ﴿؟!﴾ توركولری، آجيقلی اولايلارلا ايلگيلی توركولر، گولدوروجو توركولر، قارشيليقلی سؤيله‌نه‌ن توركولر، اويون توركولری، آغيتلار.
3.ياپی لارينا گؤره توركولر
-مانع قطعه لريندن قورولو توركولر: بيربيرلری‌يله ايلگيلی قونولاردا سؤيله‌نميش مانعلرين سيرالاناراق اه‌زگی‌يله اوخونماسيندان مئيدنا گلر.
-دؤردلوكلرله قورولو توركولر.”
آنايوردوموز آزربايجاندا دا عاشيقلارين سؤيله‌ديكلری باياتيلاری حاقدا علمی آراشديرمالار آپاريليب می، يوخسا قوزئيده هر نه قونودا آغير يوخودا اولدوقلاری كيمی هله بير ايش گؤرولمه ييب می بيلميرم. گونئيده ده گونوموزو بيلمه‌ينيميز يوخدور! آنجاق يوخاريداكی متندن عاشيقلار و باياتيلار باره‌سينده تخصصوم اولمايان بيريسی اولاراق، ديوان، قوشما، قارشيليقلی سؤيله‌نه‌ن توركولر ﴿دئييشمه﴾ تانيش گلير منيم اوچون.
Wednesday, January 17, 2007
» توركيه توركجه‌سينی ايندن بئله “توركچه”، آذربايجان توركجه‌سينه ايسه “توركجه” يازاجاغام. بو “چ” سسی توركيه توركجه‌سينده اولان اونسوز اويومونو ﴿”ك”نين آردينجا تونسوز اولدوغونا گؤره “چ” سسی گلر﴾ گؤسترير.
سون زامانلار توركيه‌ده “اينترنت” سؤزجويو قارشيسيندا “بيلگی‌سونار” و “ايلگی‌سونار” اؤنرليميشدير. سيزجه بونلارين هانسی داها چوخ اويغون اولابيلر؟ آرتيق بيلگيلر اوچون بورانی و بورانی تيخلایین.
مئهران بهاري به‌يين يانيتلاري:
منجه اؤنه‌ريله‌ن بو ايكي كلمه‌نين هئچ بيري اينتئرنئت اوچون اويغون دئييلدير. بيرينجيسي اينتئرنئتين آنا اؤزه‌للييي و گؤره‌وي بير شئيي سونماق دئييل، بير شبكه اولوشدورماق، بيربيرينه باغلانماق و… دير. آيريجا ايلگي توركچه‌ده داها چوخ ماراق آنلاميندا ايشله‌ديلير، و نه صيرف باغلانتي قورماق (بو آنلامدا داها چوخ ايليشكي ايشله‌ديلير). بيلگي‌سونار دا هئچ اويغون دئييل چونكو اينتئرنئتده تكجه بيلگي اوچون دئييل، اويونلار، موزيك، فيلم و… يعني صنعت و ائيله‌نجه اوچون ده باغلانماق اولار.
منيم اينتئرنئت اوچون اؤزومون بير اؤنه‌ريم واردير. هؤرون‌آراسي. هؤرون، هؤرمك كلمه‌سيندن و شبكه-نئت آنلاميندادير.
اينتئر+نئت ايسه اولار هؤرون+آراسي….
من ديليميزده كي يابانجي اؤزه‌لليكله فارسجا و عربجه كلمه‌لره قارشيليق اؤنه‌رديييم يئني توركجه سؤزلري ايچه‌ره‌ن بير وئبلاق آچميشام كي ياخينليقدا اونو سؤزوموزده اوخويوجولارا سوناجاغام.
بيزيم توركجه‌ني توركجه و توركييه‌نينكيني توركچه آدلانديرماق اولاغان اوستو بير فيكيردير. سيزي بو سون درجه گؤزه‌ل بولوشونوز اوچون قوتلاييرام. ﴿تشككورلر مئهران بي!﴾
